Um aldaskeið hefur verið útgerð á Akranesi og er frá fyrri tíð e.t.v. frægust útgerð Brynjólfs biskups Sveinssonar um miðbik 17. aldar, en útgerð Brynjólfs var nokkuð umsvifamikil og halda má því fram að þar hafi orðið til fyrsti vísir að sjávarþorpi á Íslandi. Hafnaraðstaða var hins vegar engin heldur notast við varir og lendingar, en fjöldi örnefna á Akranesi vísar til þess.
Upphaf bryggjuframkvæmda á Akranesi má rekja til þess að skoti, að nafni James M. Ritchie flutti á Akranes árið 1863 en Ritchie var fyrsti borgarinn á Akranesi og stundaði þar verslun, eftir að hreppurinn fékk verslunarréttindi árið 1864. Ritchie hafði með sér frá Skotlandi “lítilfjörlega hjólabryggjumynd”, sem hann setti í Lambhúsasund og var henni ýtt í sjó fram þegar á þurfti að halda en annars var hún dregin á land. Um aðra bryggju var ekki að ræða á Akranesi fyrr en árið 1874, en þá lét Ritchie smíða trébryggju í stað hinnar eldri. Um svipað leiti létu aðrir Skagamenn smíða litlar trébryggjur eða bryggjustúfa. Engar heimildir eru um gerð þessara bryggjustúfa, en ætla má að þar hafi verið svonefndar “búkkabryggjur”, sem settar voru niður að vori og teknar upp að hausti. Bryggjurnar hafa væntanlega verið sterklega gerðir rimlakassar eða kláfar og fylltir með stórgrýti.
Árið 1895 gerði Thor Jensen bryggju við svonefnda Steinsvör, en hreppsnefndin hafði einhverjum árum fyrr haft frumkvæði að lendingarbótum í Steinsvörinni. Bryggjan var 94 álnir á lengd eða um 15 metrar, þrjár álnir á breidd og 2½ – 3 álnir á hæð (hallaði frá landi fram í sjó). Fyrsta bryggjan sem gerð var af hálfu sveitarfélagsins, Ytri Akraneshrepps, var gerð árið 1908 í Steinsvör. Árið 1915 lét Bjarni Ólafsson, skipstjóri, gera steypta bryggju við fiskverkunarhús sitt í Lambhúsasundi, en hann hafði áður keypti 20 smálesta bát, Hrafn Sveinbjarnarson. Þessi bryggja var fyrsta steinsteypta bryggjan á Akranesi.
Árið 1926 var síðan steypt vélbátabryggja við svonefnda Lambhúsahlein í Lambhúsasundi.
Árið 1930 ákvað hreppsnefnd Ytri Akraneshrepps að hefja framkvæmdir við gerð hafnargarðs í Krossvík þar sem núverandi hafnaraðstaða hefur verið undanfarna áratugi. Á sínum tíma voru nokkuð skiptar skoðanir um legu hafnargarðsins. Sumir vildu hafa hann vestar en raun varð á, en segja má að í nýlegu aðalskipulagi Akraneskaupstaðar sé verið að taka upp eldri sjónarmið um legu hafnargarðsins.
Framkvæmdir við höfnina í Krossvík hafa nánast staðið yfir frá árinu 1930 til dagsins í dag, en hægt og bítandi var bætt við mikilvægum áföngum í bryggjugerð og brimvörnum. Lokið var við fyrsta áfanga svonefndrar Bátabryggju árið 1945 og á árunum frá 1947 – 1949 voru keypt 4 innrásarker, 62 m á lengd hvert. Tvö voru notuð til þá þegar til að lengja hafnargarðinn um 125 m, það fremra sveigði garðinn til austurs, þá var settur á hann skjólveggur. Tvö voru sett framan við enda bátabryggju, annað beint fram af henni en hitt myndaði þvergarð og þar með skjól innan við bryggjuna. Árin 1956 – 1957 færði þýska fyrirtækið Hochtief innra kerið úr bátabryggjunni og lengdi með því hafnargarðinn, í staðinn komu í bátabryggjuna ker sem steypt voru í Teigavör, samtímis var hún breikkuð. Á þessum árum var keypt fimmta innrásarkerið og það notað sem útendi Sementsbryggjunnar, innri hlutinn var úr kerjum steyptum í Teigavör. Bryggju Sementsverksmiðjunnar ásamt færibandahúsi byggði Hochtief á árunum 1956 – 1958.
Um 1970 var fremra kerið við bátabryggju, sem fram að þeim tíma hafði aðeins myndað skjól, lækkað niður og steypt á það þekja.
Árið 1977 – 1991 var stöðugt unnið að lengingu og styrkingu brimvarnargaðrins – eða Aðalhafnargarðsins eins og garðurinn og bryggja við hann er nefnd. 2003 – 2004 var hafnargarðurinn breikkaður ofan við beygju og dýpi við hann aukið í 10m.
Akraneshöfn var um langa tíð ferjuhöfn og sérstök bryggja, Ferjubryggjan, byggð árið 1975. Árið 1988 var gerð sérstök flotbryggja fyrir smábáta og árið 2005 og 2006 var aðstaða smábáta bætt til muna með nýjum flotbryggjum. Í Lambhúsasundi er bryggja sem byggð var á sjöunda áratugnum, en hún er þjónustubryggja fyrir skipalyftuna sem þar er.
Frá árinu 1849 má segja að á Akranesi hafi verið hafnsögumenn. Frá árinu 1847 fengu Reykjavíkurkaupmenn leyfi til að stunda verslun á Akranesi og þegar fyrsta kaupskip þeirra kom á Krossvík árið 1849 var Ari Jónsson, formaður frá Miðteig, fenginn til að lóðsa skipið inn. Ekki finnst formleg skipun um Ara sem hafnsögumann, en þó eru til bréfaskipti sýslumanns við Ara og eru þau bréf stíluð á “Ara Jónsson, “hafnsögumann” á Miðteigi. Eflaust hafa þó fleiri formenn lóðsað inn kaupskip þó svo að ekki fari sögur af því. Sá sem fyrstur er formlega titlaður hafnsögumaður á Akranesi er Tómas Zoëga, en hann varð þekktasur fyrir að lóðsa inn í Lamhúsasund tvö kaupskip þann 20. júní árið 1859 á sama flóði. Þetta þótti djarft, en lukkaðist.
Framfarafélag á Akranesi, sem hét Æfingafélagið, beitti sér fyrir og kostaði gerð fyrsta vitans á Akranesi sem reistur var á Teigakotsteig árið 1890. Kostnaði við verkið söfnuðu félagsmenn Æfingafélagsins en heildar kostnaður var 165 krónur. Vitinn var “………trjestöng í það minnsta 10 al. á hæð fyrir ofan jörðu og umhverfis hana timburskúr 2½ al. á hverja hlið og 3 al. á hæð úr binding og klædda með ¾ borðum.” Lugt vitans var í sams konar og lugt á svonefndum Valhúsarvita á Seltjarnarnesi, sem reistur hafði verið.
Árið 1918 var reistur nýr viti á svonefndri Breið og enn annar stærri árið 1948, en að auki var lengi viti í Krossvík og stendur vitahúsið á æfingasvæði Knattspyrnufélags ÍA á Jaðarsbökkum. Vitinn er nú fremra innsiglingarmerki á djúpleið inn Krossvík.
Um aldaskeið hefur verið útgerð á Akranesi og er frá fyrri tíð e.t.v. frægust útgerð Brynjólfs biskups Sveinssonar um miðbik 17. aldar, en útgerð Brynjólfs var nokkuð umsvifamikil og halda má því fram að þar hafi orðið til fyrsti vísir að sjávarþorpi á Íslandi. Hafnaraðstaða var hins vegar engin heldur notast við varir og lendingar, en fjöldi örnefna á Akranesi vísar til þess.
Upphaf bryggjuframkvæmda á Akranesi má rekja til þess að skoti, að nafni James M. Ritchie flutti á Akranes árið 1863 en Ritchie var fyrsti borgarinn á Akranesi og stundaði þar verslun, eftir að hreppurinn fékk verslunarréttindi árið 1864. Ritchie hafði með sér frá Skotlandi “lítilfjörlega hjólabryggjumynd”, sem hann setti í Lambhúsasund og var henni ýtt í sjó fram þegar á þurfti að halda en annars var hún dregin á land. Um aðra bryggju var ekki að ræða á Akranesi fyrr en árið 1874, en þá lét Ritchie smíða trébryggju í stað hinnar eldri. Um svipað leiti létu aðrir Skagamenn smíða litlar trébryggjur eða bryggjustúfa. Engar heimildir eru um gerð þessara bryggjustúfa, en ætla má að þar hafi verið svonefndar “búkkabryggjur”, sem settar voru niður að vori og teknar upp að hausti. Bryggjurnar hafa væntanlega verið sterklega gerðir rimlakassar eða kláfar og fylltir með stórgrýti.
Árið 1895 gerði Thor Jensen bryggju við svonefnda Steinsvör, en hreppsnefndin hafði einhverjum árum fyrr haft frumkvæði að lendingarbótum í Steinsvörinni. Bryggjan var 94 álnir á lengd eða um 15 metrar, þrjár álnir á breidd og 2½ – 3 álnir á hæð (hallaði frá landi fram í sjó). Fyrsta bryggjan sem gerð var af hálfu sveitarfélagsins, Ytri Akraneshrepps, var gerð árið 1908 í Steinsvör. Árið 1915 lét Bjarni Ólafsson, skipstjóri, gera steypta bryggju við fiskverkunarhús sitt í Lambhúsasundi, en hann hafði áður keypti 20 smálesta bát, Hrafn Sveinbjarnarson. Þessi bryggja var fyrsta steinsteypta bryggjan á Akranesi.
Árið 1926 var síðan steypt vélbátabryggja við svonefnda Lambhúsahlein í Lambhúsasundi.
Árið 1930 ákvað hreppsnefnd Ytri Akraneshrepps að hefja framkvæmdir við gerð hafnargarðs í Krossvík þar sem núverandi hafnaraðstaða hefur verið undanfarna áratugi. Á sínum tíma voru nokkuð skiptar skoðanir um legu hafnargarðsins. Sumir vildu hafa hann vestar en raun varð á, en segja má að í nýlegu aðalskipulagi Akraneskaupstaðar sé verið að taka upp eldri sjónarmið um legu hafnargarðsins.
Framkvæmdir við höfnina í Krossvík hafa nánast staðið yfir frá árinu 1930 til dagsins í dag, en hægt og bítandi var bætt við mikilvægum áföngum í bryggjugerð og brimvörnum. Lokið var við fyrsta áfanga svonefndrar Bátabryggju árið 1945 og á árunum frá 1947 – 1949 voru keypt 4 innrásarker, 62 m á lengd hvert. Tvö voru notuð til þá þegar til að lengja hafnargarðinn um 125 m, það fremra sveigði garðinn til austurs, þá var settur á hann skjólveggur. Tvö voru sett framan við enda bátabryggju, annað beint fram af henni en hitt myndaði þvergarð og þar með skjól innan við bryggjuna. Árin 1956 – 1957 færði þýska fyrirtækið Hochtief innra kerið úr bátabryggjunni og lengdi með því hafnargarðinn, í staðinn komu í bátabryggjuna ker sem steypt voru í Teigavör, samtímis var hún breikkuð. Á þessum árum var keypt fimmta innrásarkerið og það notað sem útendi Sementsbryggjunnar, innri hlutinn var úr kerjum steyptum í Teigavör. Bryggju Sementsverksmiðjunnar ásamt færibandahúsi byggði Hochtief á árunum 1956 – 1958.
Um 1970 var fremra kerið við bátabryggju, sem fram að þeim tíma hafði aðeins myndað skjól, lækkað niður og steypt á það þekja.
Árið 1977 – 1991 var stöðugt unnið að lengingu og styrkingu brimvarnargaðrins – eða Aðalhafnargarðsins eins og garðurinn og bryggja við hann er nefnd. 2003 – 2004 var hafnargarðurinn breikkaður ofan við beygju og dýpi við hann aukið í 10m.
Akraneshöfn var um langa tíð ferjuhöfn og sérstök bryggja, Ferjubryggjan, byggð árið 1975. Árið 1988 var gerð sérstök flotbryggja fyrir smábáta og árið 2005 og 2006 var aðstaða smábáta bætt til muna með nýjum flotbryggjum. Í Lambhúsasundi er bryggja sem byggð var á sjöunda áratugnum, en hún er þjónustubryggja fyrir skipalyftuna sem þar er.
Frá árinu 1849 má segja að á Akranesi hafi verið hafnsögumenn. Frá árinu 1847 fengu Reykjavíkurkaupmenn leyfi til að stunda verslun á Akranesi og þegar fyrsta kaupskip þeirra kom á Krossvík árið 1849 var Ari Jónsson, formaður frá Miðteig, fenginn til að lóðsa skipið inn. Ekki finnst formleg skipun um Ara sem hafnsögumann, en þó eru til bréfaskipti sýslumanns við Ara og eru þau bréf stíluð á “Ara Jónsson, “hafnsögumann” á Miðteigi. Eflaust hafa þó fleiri formenn lóðsað inn kaupskip þó svo að ekki fari sögur af því. Sá sem fyrstur er formlega titlaður hafnsögumaður á Akranesi er Tómas Zoëga, en hann varð þekktasur fyrir að lóðsa inn í Lamhúsasund tvö kaupskip þann 20. júní árið 1859 á sama flóði. Þetta þótti djarft, en lukkaðist.
Framfarafélag á Akranesi, sem hét Æfingafélagið, beitti sér fyrir og kostaði gerð fyrsta vitans á Akranesi sem reistur var á Teigakotsteig árið 1890. Kostnaði við verkið söfnuðu félagsmenn Æfingafélagsins en heildar kostnaður var 165 krónur. Vitinn var “………trjestöng í það minnsta 10 al. á hæð fyrir ofan jörðu og umhverfis hana timburskúr 2½ al. á hverja hlið og 3 al. á hæð úr binding og klædda með ¾ borðum.” Lugt vitans var í sams konar og lugt á svonefndum Valhúsarvita á Seltjarnarnesi, sem reistur hafði verið.
Árið 1918 var reistur nýr viti á svonefndri Breið og enn annar stærri árið 1948, en að auki var lengi viti í Krossvík og stendur vitahúsið á æfingasvæði Knattspyrnufélags ÍA á Jaðarsbökkum. Vitinn er nú fremra innsiglingarmerki á djúpleið inn Krossvík.
